آئین نامه اعطای نشانهای دولتی جمهوری اسلامی ایران
آييننامه اعطاي نشانهاي دولتي
فصل اول - نشانها و شرايط اعطاي آنها
ماده 1- نشانهاي دولتي (كشوري) كه طبق مقررات اين آيين نامه به افراد شايسته دريافت نشان اعم از اتباعجمهوري اسلامي ايران يا اتباع خارجي اعطا ميشود به ترتيب تقدم عبارتند از:
الف - نشانهاي عالي كه به ترتيب ارجحيت به شرح زير ميباشند:
1- انقلاب اسلامي
2- استقلال
3- آزادي
4- جمهوري اسلامي
ب - نشانهاي تخصصي كه عبارتند از:
«دانش»، «پژوهش»، «لياقت و مديريت» و «عدالت»
ج - نشانهاي عمومي، كه عبارتند از:
«سازندگي»، «خدمت»، «كار و توليد»، «شجاعت»، «ايثار»، «تعليم و تربيت»، «فرهنگ و هنر» و «ادب پارسي»
نشان «انقلاب اسلامي» به عنوان عاليترين نشان جمهوري اسلامي ايران مخصوص رئيس جمهور وقت است. ساير نشانها را رئيس جمهور به پيشنهاد وزراي ذيربط و تصويب هيأت وزيران، اعطا مينمايد.
الف - نشانهاي عالي
ماده 2- نشان «انقلاب اسلامي» كه براي هر دورة رياست جمهوري يك عدد است و پس از تنفيذ حكم رياستجمهوري، به وي تعلق ميگيرد.
ماده 3- نشان «استقلال» به كساني اعطاي ميشود كه با قبول مسئوليتهاي مهم، تلاش همه جانبه در تبيين اصول ومواضع، ابتكارات شايان توجه در نيل به خودكفايي و استقلال در زمينههاي مختلف، رهانيدن نظام از خطراتاحتمالي، كمك به اشاعه جهاني مباني فكري انقلاب اسلامي و خدمات ارزنده ديگر در مقاطع حساس و سرنوشتساز،براي به ثمر رساندن اهداف عالي نظام جمهوري اسلامي ايران نقش اساسي ايفا كردهاند.
ماده 4- نشان «آزادي» به اشخاصي اعطا ميشود كه داراي يكي از نشانهاي درجه يك عمومي يا تخصصي باشند وهمچنان در جهت به ثمر رساندن اهداف مقدس نظام اسلامي ابراز شايستگي مينمايند.
تبصره - نشانهاي «استقلال» و «آزادي» تنها داراي يك درجه ميباشند، درهر دوره رياست جمهوري از نشاناستقلال حداكثر (4) و از نشان آزاديت حداكثر (8) عدد اعطا ميشود.
ماده 5- نشان «جمهوري اسلامي» به رؤسا و ديگر مسئولان كشورهاي خارجي، عاليترين مقام اجرايي سازمانهايبينالمللي و يا شخصيتهاي برجستة فرهنگي، سياسي، بينالمللي كه به يكي از جهات ذيل واجد شرايط شناخته شوند،اعطا ميشود:
ماده 5- نشان «جمهوري اسلامي» به رؤسا و ديگر مسئولان كشورهاي خارجي، عاليترين مقام اجرايي سازمانهايبينالمللي و يا شخصيتهاي برجستة فرهنگي، سياسي، بينالمللي كه به يكي از جهات ذيل واجد شرايط شناخته شوند،اعطا ميشود :
1- اعلاي كلمة اسلام و گسترش مباني فكري انقلاب اسلامي
2- دفاع از حقوق مستضعفان جهان
3- اقدام به رهايي كشور خود از استعمار فرهنگي، اقتصادي و سياسي
4- حفظ و حراست كشور خود از تجاوز ابرقدرتها يا دست نشاندگان آنها.
5- اكتساب آزاديهاي اساسي و حقوق بشر براي مردم كشور خود
6- حمايتهاي حساس و شايسته از مواضع ايران در صحنههاي مهم بينالمللي.
7- اتخاذ مواضع ضد استكباري
8- همكاري صميمانه در ايجاد با توسعه روابط سالم بين جمهوري اسلامي ايران و كشور متبوع شخصيت مسئول .
9- تلاش بيوقفه براي ايجاد صلح و امنيت و آسايش در جهان
ماده 6- نشان «جمهوري اسلامي» داراي سه درجه است كه با پيشنهاد وزير امور خارجه و تصويب هيأت وزيران بهشرح زير به افراد واجد شرايط اعطا ميشود :
نشان درجه يك: رؤساي جمهور و نخست وزيران و شخصيتهاي همتراز.
نشان درجه دو: وزرا و شخصيتهاي همتراز.
نشان درجه سه : سفرا و شخصيتهاي همتراز.
تبصره - تشخيص همترازي در مقامات هر كشور و سازمانهاي بينالمللي مطابق قوانين كشور متبوع دريافتدارندگان نشان، انجام ميگيرد.
ب - نشانهاي تخصصي
ماده 7- نشان «دانش» به افرادي اعطا ميشود كه به جهتي از جهات ذيل در ارتقاي سطح علمي كشور تلاشچشمگير و كم سابقه داشته باشند:
1- ارائه تأليفات و آثار ارزشمند علمي
2- تلاش و خدمت صادقانه، در جهت ارتقاي سطح علمي دانش پژوهان از طبق تدريس در دانشگاههاي كشور.
ماده 8- نشان «پژوهش» به افرادي اعطا ميشود كه به جهتي از جهات ذيل منشأ ايجاد تحول اساسي يا خدمت كمسابقه شوند:
1- عرضه شيوهها و روشهاي جديد تحقيق.
2- مطالعات و تحقيقاتي كه منشأ تغيير و تحول علمي باشد.
3- يافتن شيوههاي جديد تحقيق
4- انتقال تحقيقات بنيادي به زمينههاي كاربردي
5- هر نوع ابداع، ابتكار، اختراع و اكتشاف مهم
ماده 9- نشان «لياقت و مديريت» به افرادي اعطا ميشود كه در مديريت با انجام فعاليتهاي شايسته و كمك رسانيبه محرومان و مستضعفان و يا بهرهبرداري صحيح از امكانات و با ارائه روشهاي بديع، موفقيت استثنايي كسبنمايند.
ماده 10- نشان «عدالت» به كساني اعطا ميشود كه به جهتي از جهات زير در اجراي احكام و حدود الهي و برقراريحق و عدل در جامعه سهم مؤثر داشتهاند و يا داراي سابقه قضايي و تقنيني شايسته باشند:
1- كوشش در تدوين علمي و فني قوانين
2- سابقة درخشان در امر قضايا تقنين.
3- دفاع از حق و عدل و احقاق حقوق مردم
4- كشف و تعقيب جرايم.
قوه قضائيه از طريق وزير دادگستري افراد واجد شرايط را به كميسيون موضوع ماده (22) معرفي مينمايد تا بهترتيب مقرر اقدام كند.
ماده 11- نشان «سازندگي» به منظور ارج نهادن به كوششهايي كه در جهت سازندگي كشور انجام ميپذيرد :
به افرادي اعطا ميشود كه در يكي از جهات ذيل تلاش چشمگير داشته باشند:
1- توسعة عمران و آبادي كشور به ويژه در نقاط محروم.
2- بازسازي نقاط آسيب ديده از جنگ و حوادث
3- ارائه طرحها و برنامههاي موفق عمراني
4- افزايش كمي و كيفي محصولاتي كه در رونق اقتصادي كشور نقش اساسي دارند.
ماده 12- نشان «خدمت» به منظور تقدير از خدمات انجام يافته در مسير تحقق آرمانهاي جمهوري اسلامي بهافرادي اعطا ميشود كه در زمينههاي زير موفقيتي چشمگير كسب كرده باشند:
1- تلاش مستمر و صادقانه در انجام مسئوليتها و ارائه خدمات
2- مددرساني به اقشارت محروم و مستضعف
ماده 13- نشان «كار و توليد» به اشخاصي اعطا ميشود كه در صنعت يا كشاورزي به نتايج قابل توجه در يكي از زمينههاي زيردست يافته باشند:
1- افزايش توان توليد كشور از نظر كمي و كيفي
2- استفاده مناسب از امكانات فني و منابع اقتصادي.
3- طراحي يا اجراي طرحهاي مهم صنعتي و كشاورزي
4- ابتكار و نوآوري در زمينه بهبود شيوههاي كار و توليد و افزايش بهرهوري .
5- بالا بردن سطح دانش فني و حرفهاي.
6- ايجاد بهترين روابط اسلامي و انساني در محيط كار.
ماده 14- نشان «شجاعت» به افرادي اعطا ميشود كه به واسطة برخورداري از اين خصيصه والاي انساني در جهتياز جهات ذيل موفق گردند:
1- داوطلب شدن در انجام امور دشواري كه براي كشور از حساسيت خاصي برخوردار است.
2- پذيرفتن مأموريتهاي خطير دولتي يا وظايف مهم اجتماعي كه با خطرات احتمالي همراه هستند.
3- استفادة بجا و شايسته از مجموعه نيروها و مهارتهاي بدني در جهت نيل به هدفي والا.
ماده 15- «نشان ايثار» به منظور تكريم اين خصلت ارزنده، به افرادي اعطا ميشود كه به جهتي از جهات ذيل ممتاز شناخته شوند:
1- جانبازي و از خود گذشتگي در راه اهداف و مقاصد مقدس نظام اسلامي
2- تحمل خسارتهاي مادي براي ارائة خدمتي حساس و ضروري
3- ممارست در نيكوكاريهاي مؤثر اجتماعي و بنيانگذاري نهادهاي خيريه و تأسيس مؤسسات علمي و تحقيقاتي و آموزشي در جامعه
ماده 16- نشان «تعليم و تربيت» به منظور تأكيد بر اهميت فراگيري علم و ضرورت انتقال تربيت اسلامي در جامعه، به اشخاصي اعطا ميشود كه در امور ذيل ابراز لياقت نموده باشند:
1- توسعه و انتقال علم و دانش و فن و حرفه
2- طراحي و اجراي شيوههاي ابتكاري و موفق در امر تعليم و تربيت.
3- تلاش چشمگير و موفقيتآميز در مؤدب و متخلق نمودن تعليم گيرندگان به آداب اسلامي و اخلاق پسنديدهاجتماعي.
ماده 17- نشان «فرهنگ و هنر» به كساني اعطا ميشود كه فكر، ذوق و احساس خود را در راه بيان مفاهيمارزشمند اسلامي - انساني و اشاعه فرهنگ در يكي از جهات زير به كار ميگيرند.
1- اشاعة فرهنگ غني اسلامي و پيرايش جامعه از فرهنگ منحط بيگانه.
2- گسترش مباني نظري و استدلالي معارف مذهبي
3- گسترش فرهنگ ملي و احياي سنتهاي ارزشمند اجتماعي
4- ابراز خلاقيت و عرضه آثار بديع هنري يا ادبي
5- بذل توجه خاص به ميراثهاي فرهنگي هنري، يا ادبي كشور، به گونهاين كه در احياء نگهداري و بهرهبرداري آنمؤثر باشد.
6- معرفي، شرح تبيين، نقد و عرضه يكي از رشتههاي هنري يا ادبي در سطوح بينالمللي.
7- ابداع سبكي نو در يكي از رشتههاي هنري يا ا دبي
ماده 18- نشان «ادب پارسي» به افرادي تعلق ميگيرد كه در يكي از زمينههاي زير داراي ويژگي يا تلاش چشمگيرباشند:
1- خلق آثار بديع ادبي (اعم از نظم يا نثر)
2- احياي ذخاير ادبي ايران از طريق تحليل و يا عرضه مناسب آن آثار.
3- معرفي اديبان و سخنوران گذشته به نحوي كه در توانايي و رسايي زبان و ادبيات فارسي مؤثر باشد.
4- فراهم آوردن موجبات آشنايي مردم جهان با زبان و ادب فارسي
د - تعداد و مزاياي نشانهاي تخصصي و عمومي
ماده 19- هر يك از نشانهاي تخصصي و عمومي داراي سه درجهاند كه در هر سال حداكثر به تعداد ذيل اعطا ميشود :
1- نشانهاي تخصصي درجه يك براي هر مورد :حداكثر (5) عدد
2- نشانهاي تخصصي درجه دو براي هر مورد :حداكثر (10) عدد
3- نشانهاي تخصصي درجه سه براي هر مورد :حداكثر (15) عدد
4- نشانهاي تخصصي درجه يك براي هر مورد :حداكثر (3) عدد
5- نشانهاي تخصصي درجه سه براي هر مورد :حداكثر (5) عدد
6- نشانهاي تخصصي درجه سه براي هر مورد :حداكثر (7) عدد
ماده 20- مزاياي نشانهاي تخصصي و عمومي به شرح زير است:
1- نشانهاي تخصصي و عمومي درجه يك :يكصد سكه بهار آزادي.
2- نشانهاي تخصصي و عمومي درجه دو :پنجاه سكه بهار آزادي
3- نشانهاي تخصصي و عمومي درجه سه :سي سكه بهار آزادي
فصل دوم - كميسيونهاي بررسي پيشنهادها
ماده 21- نشانهاي «استقلال»، «آزادي» و «جمهوري اسلامي» و نشانهاي تخصصي و عمومي به پيشنهاد هر يك از وزرا در كميسيونهاي موضوع مواد (22) تا (25) اين آيين نامه كه با مسئوليت دفتر اعطاي نشانهاي دولتي تشكيلميشود مورد بررسي قرار ميگيرد. گزارش كميسيونها پس از تأييد كميسيون فرهنگي به هيأت دولت تقديمميشود و نشانها پس از تصويب هيأت وزيران اعطا ميگردد.
تبصره - عضويت در كميسيونهاي موضوع مواد (22) تا (25) اين آيين نامه براي مدت سه سال ميباشد و عضويتمجدد با رعايت مفاد مواد مربوط بلامانع است.
ماده 22- كميسيون بررسي پيشنهاد اعطاي نشانهاي «استقلال)، «آزادي» و «جمهوري اسلامي» و نشانهاي تخصصي ونيز اعطاي نشانهاي «تعليم و تربيت»، «فرهنگ و هنر» و «ادب پارسي» مركب از اعضاي زير است:
1- دو نفر از شخصيتهاي برجستة علمي (آموزشي و پژوهشي و فرهنگي كشور به انتخاب كميسيون فرهنگي هيأتدولت
2- سه نفر از اعضا پيوسته هر يك از فرهنگستانهاي كشور به پيشنهاد آن فرهنگستانها و تأييد كميسيون فرهنگيهيأت دولت
3- يك نفر صاحبنظر در مديريت به پيشنهاد كميسيون رفاه اجتماعي هيأت دولت و يك نفر صاحبنظر در اقتصاد بهپيشنهاد كميسيون اقتصاد هيأت دولت.
4- نماينده دستگاه ذيربط.
ماده 23-ن كميسيون بررسي پيشنهاد اعطاي نشانهاي «سازندگي» و «خدمت» مركب از اعضاي ذيل است:
1- پنج نفر از كارشناسان برجسته در امور اجرايي به انتخاب كميسيون اقتصاد هيأت دولت
2- سه نفر از اعضاي علمي و آموزشي به انتخاب كميسيون فرهنگي هيأت دولت
3- نماينده دستگاه ذيربط.
ماده 24- كميسيون بررسي پيشنهاد اعطاي نشان «كار و توليد» مركب از اعضاي ذيل است:
1- سه نفر از كارشناسان برجسته در امور كار و كارگري و صنعت و كشاورزي به انتخاب جلسة مشترك كميسيونهايامور زيربنايي و صنعت و رفاه اجتماعي هيأت دولت.
2- يك نفر از سازمان پژوهشهاي علمي و صنعتي به انتخاب كميسيون فرهنگي هيأت دولت
3- نماينده دستگاه ذيربط
ماده 25- كميسيون بررسي پيشنهاد اعطاي نشانهاي «ايثار» و «شجاعت» مركب از اعضاي ذيل است:
1- سه نفر از كارشناسان برجسته، به انتخاب كميسيون سياسي، دفاعي هيأت دولت
2- سه نفر از كارشناسان برجسته، به انتخاب كميسيون رفاه اجتماعي هيأت دولت
3- رئيس بنياد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامي
4- نمايندة دستگاه ذيربط
فصل سوم - دفتر اعطاي نشانهاي دولتي و وظايف آن
ماده 26- دفتر اعطاي نشانهاي دولتي مستقر در دفتر رئيس جمهوري مسئول هماهنگي امور مربوط به اعطاينشانها و اجراي اين آيين نامه در بخش مربوط به وظايف دفتر است.
ماده 27- وظايف دفتر اعطاي نشانهاي دولتي عبارتند از :
1- انجام كليه امور مربوط به طراحي، جنس، ساخت و نگهداري نشان
2- دريافت پيشنهاد اعطاي نشان از وزارتخانههاي ذيربط و تنظيم و تكميل پروندههاي مربوط و انجام مقدماتصدور حكم نشان و برگزاري مراسم رسمي
3- پيگيري دعاوي مربوط به استفادة غيرمجاز از نشان و هر نوع جعل در آن.
4- پرداخت مزاياي نشان به دارندگان آنها، بر طبق اين آيين نامه
5- جمعآوري اطلاعات از وزارتخانههاي ذيربط در خصوص پيشنهاد استرداد نشان افرادي كه شايستگي داشتننشان را از دست ميدهند و ايرانياني كه ترك تابعيت مينمايند و ارائه آنها به هيأت وزيران.
6- تشكيل كميسيونهاي مذكور در اين آيين نامه براي بررسي پيشنهاد اعطاي نشانها
تبصره - شكل و جنس نشانها پس از تأييد رئيس جمهور، ابلاغ و به مورد اجرا گذاشته ميشود.
ماده 28- كلية وزارتخانهها مشخصات كامل فردي و شغلي دارندگان شرايط دريافت نشانهاي «استقلال»، «آزادي» و«جمهوري اسلامي» و نيز كلية نشانهاي تخصصي و عمومي را با ذكر درجه و دلايل اعطاي آن، حداكثر تا پايان خردادماه هر سال به دفتر اعطاي نشانهاي دولتي ارسال مينمايند.
مهلت مزبور براي سال 1369 تا پايان آذرماه ميباشد.
ماده 29- زمان اعطا و نحوة استفاده از نشانهاي موضوع اين آيين نامه و نيز چگونگي استفاده همزمان آنها و نشانهاي خارجي در مراسم رسمي به موجب دستورالعملي خواهد بود كه دفتر اعطاي نشانهاي دولتي تنظيممينمايد.
ماده 30- نشان ايرانياني كه ترك تابعيت نمايند و افرادي كه شايستگي داشتن نشان را از دست بدهند، به پيشنهاد وزير ذيربط يا دفتر اعطاي نشانهاي دولتي و تصويب هيأت وزيران از درجة اعتبار ساقط ميشود و افراد مزبور از مزاياي موضوع اين آيين نامه محروم خواهند شد.
تبصره - استرداد نشان توسط دفتر اعطاي نشانهاي دولتي انجام ميگيرد. نشانهاي اعطايي به خارجيان در صورتي كهاز درجه اعتبار ساقط شده باشند، مسترد شده تلقي و ملغي الاثر ميگردد.
در فارسي كلمه تشريفات از معادل انگليسيProtocol و معادل فرانسوي آن Protocole گرفته شده است.كلمه پروتكل از ريشه لاتين آن Protocollum مشتق شده و به معناي كتابي است كه مدارك عمومي در آن ثبت ميشود و در ديپلماسي به معناي ثبت پيش نويس كنفرانسها نيز بكار برده شده است. هم چنين به مفهوم شيوهها و روش هايي است كه وزارت امور خارجه ميبايست در مكاتبات رعايت نمايد و به پيش نويس مدارك ديپلماتيك شامل موافقت نامهها، قراردادها، مقاوله نامهها و اعلاميهها نيز اتلاق شده است.